राष्ट्रपती प्रतिभा पाटील यांचा राजकीय प्रवास: महिला नेतृत्वाचे प्रतीक

Pranita Chahande; Vimal Rathod

doi:10.29121/shodhkosh.v4.i1.2023.5687

Authors

Pranita Chahande (Department of Political Science), Rashtrasant Tukdoji Maharaj, Nagpur University, Madhukarrao Wasnik, P.W.S. Arts, Nagpur, College of Commerce and Science, Kamathi Road, Nagpur
Vimal Rathod (Head, Department of Political Science), Rashtrasant Tukdoji Maharaj, Nagpur University, Madhukarrao Wasnik, P.W.S. Arts, Nagpur, College of Commerce and Science, Kamathi Road, Nagpur

DOI:

https://doi.org/10.29121/shodhkosh.v4.i1.2023.5687

Keywords:

Pratibha Patil, Women’s Leadership, Indian Politics, Patriarchal Culture Equality, First Woman President, Political Journey

Abstract [English]

This research paper reviews the political journey of India’s first woman President Pratibha Devisingh Patil, highlighting her rise from a small village in Maharashtra to the highest constitutional office in the country. As a pioneer in women’s leadership, her career reflects significant milestones in Indian politics, particularly in promoting equality and representation in a patriarchal culture. This study examines her contributions as a jurist, minister, governor and president, focusing on her role in empowering women, promoting education and advocating for social welfare. It also considers the symbolic significance of her presidency in challenging traditional patriarchal cultural roles in a predominantly patriarchal political system. While acknowledging the criticisms and controversies of her tenure, this paper highlights her enduring legacy as a pioneer for women in public life. By analysing her political journey and leadership style, this research provides insights into the evolving landscape of women’s political participation in India.

Abstract [Hindi]

हा शोधनिबंध भारताच्या पहिल्या महिला राष्ट्रपती प्रतिभा देवीसिंह पाटील यांच्या राजकीय प्रवासाचा आढावा घेतो, ज्यामध्ये महाराष्ट्रातील एका लहान गावातून देशातील सर्वोच्च संवैधानिक पदापर्यंतच्या त्यांच्या उदयावर प्रकाश टाकला जातो. महिला नेतृत्वातील प्रणेते म्हणून, त्यांची कारकीर्द भारतीय राजकारणातील, विशेषतः पुरुषप्रधान संस्कृती समानता आणि प्रतिनिधित्व वाढविण्यातील महत्त्वपूर्ण टप्पे प्रतिबिंबित करते. हा अभ्यास महिला सक्षमीकरण, शिक्षणाला प्रोत्साहन आणि सामाजिक कल्याणाचे समर्थन करण्याच्या त्यांच्या भूमिकेवर लक्ष केंद्रित करून, कायदेतज्ज्ञ, मंत्री, राज्यपाल आणि राष्ट्रपती म्हणून त्यांच्या योगदानाचे परीक्षण करतो. प्रामुख्याने पितृसत्ताक राजकीय व्यवस्थेत पारंपारिक पुरुषप्रधान संस्कृती भूमिकांना आव्हान देण्यात त्यांच्या अध्यक्षपदाचे प्रतीकात्मक महत्त्व देखील विचारात घेतो. त्यांच्या कार्यकाळातील टीका आणि वादांना मान्यता देताना, हा शोधनिबंध सार्वजनिक जीवनात महिलांसाठी एक अग्रणी म्हणून त्यांच्या चिरस्थायी वारशावर प्रकाश टाकतो. त्यांच्या राजकीय वाटचालीचे आणि नेतृत्वशैलीचे विश्लेषण करून, हे संशोधन भारतातील महिलांच्या राजकीय सहभागाच्या विकसित होत असलेल्या लँडस्केपमध्ये अंतर्दृष्टी देते.