COMPARATIVE STUDY OF E-WALLET USAGE AMONG SMALL VENDORS IN URBAN AND RURAL AREAS OF BHANDARA DISTRICT

Abstract [English]

The rapid advancement of digital payment technology in India has brought about significant changes in the transaction patterns of various economic sectors. However, the adoption and usage of e-wallets among small vendors, who are an important component of the informal sector, is not the same in urban and rural areas. The present study presents a comparative analysis of e-wallet usage among small vendors in urban and rural areas of Bhandara district. For this study, primary data was collected from 320 vendors (160 urban and 160 rural) through a structured questionnaire. Based on this information, the level of awareness, frequency of use, perceived benefits and barriers to adoption of e-wallets were studied. The findings revealed significant differences between urban and rural areas. Urban vendors showed higher levels of digital literacy, easier access to smartphones and higher use of e-wallets for business transactions. In contrast, rural vendors face challenges such as limited internet connectivity, lack of trust in digital platforms and low awareness. The study highlights the need for focused interventions such as digital literacy training, infrastructure development and policy support to increase financial inclusion and achieve similar digital transformation in urban and rural areas.

Abstract [Hindi]

भारतामध्ये डिजिटल पेमेंट तंत्रज्ञानाच्या झपाट्याने झालेल्या प्रगतीमुळे विविध आर्थिक क्षेत्रांतील व्यवहार पद्धतींमध्ये लक्षणीय बदल घडून आले आहेत. मात्र, अनौपचारिक क्षेत्राचा महत्त्वाचा घटक असलेल्या लघु विक्रेत्यांमध्ये ई-वॉलेटचा स्वीकार आणि वापर हा शहरी व ग्रामीण भागांमध्ये एकसारखा नाही. प्रस्तुत अध्ययन भंडारा जिल्ह्यातील शहरी व ग्रामीण भागांतील लहान विक्रेत्यांमध्ये ई-वॉलेट वापराबाबतचे तुलनात्मक विश्लेषण सादर करतो.या अभ्यासासाठी ३२० विक्रेत्यांकडून (१६० शहरी आणि १६० ग्रामीण) संरचित प्रश्नावलीच्या माध्यमातून प्राथमिक माहिती संकलित करण्यात आली. या माहितीच्या आधारे जागरूकतेचा स्तर, वापराची वारंवारता, जाणवलेले लाभ आणि ई-वॉलेट स्वीकारण्यात येणाऱ्या अडथळ्यांचा अध्ययन करण्यात आला. निष्कर्षांवरून शहरी व ग्रामीण भागांमध्ये लक्षणीय फरक आढळून आला. शहरी भागातील विक्रेत्यांमध्ये डिजिटल साक्षरतेचा अधिक स्तर, स्मार्टफोनसाठी अधिक सुलभ प्रवेश आणि व्यावसायिक व्यवहारांसाठी ई-वॉलेटचा जास्त वापर दिसून आला.त्याउलट, ग्रामीण भागातील विक्रेत्यांना मर्यादित इंटरनेट कनेक्टिव्हिटी, डिजिटल प्लॅटफॉर्मवरील विश्वासाचा अभाव आणि अल्प जागरूकता यांसारख्या अडचणींना सामोरे जावे लागत आहे. या अध्ययनामध्ये आर्थिक समावेशन वाढवण्यासाठी तसेच शहरी व ग्रामीण भागांमध्ये समान स्वरूपाचे डिजिटल परिवर्तन साध्य होण्यासाठी डिजिटल साक्षरतेचे प्रशिक्षण, पायाभूत सुविधांचा विकास आणि धोरणात्मक पाठबळ यांसारख्या लक्ष केंद्रित हस्तक्षेपांची आवश्यकता अधोरेखित करण्यात आली आहे.